Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị viêm phổi sơ sinh tại bệnh viện Sản nhi Bắc Giang

Luận văn chuyên khoa 2 Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị viêm phổi sơ sinh tại bệnh viện Sản nhi Bắc Giang.Viêm phổi là một bệnh nhiễm trùng rất thường gặp và cũng là nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh [60], [65]. Bệnh thường gặp ở các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam. Theo một số các nghiên cứu ở nước ngoài: Viêm phổi sơ sinh do nhiều nguyên nhân phức tạp, thường diễn biến nặng và tỉ lệ tử vong cao nhất ở trẻ dưới 5 tuổi[43]. Theo Friedrich Reiterer (2013) viêm phổi là nguyên nhân hàng đầu gây tỷ lệ tử vong sơ sinh, với hơn một nửa số ca viêm phổi gây tử vong [43]. Viêm phổi sơ sinh còn là nguyên nhân phổ biến gây tử vong ở trẻ sơ sinh, là gánh nặng về kinh tế cho gia đình [42].
Viêm phổi sơ sinh không phải là vấn đề mới ở nước ta cũng như ở các nước trên thế giới. Tuy nhiên những nghiên cứu về viêm phổi sơ sinh vẫn còn ít. Những đặc điểm về lâm sàng thường không đặc hiệu để chẩn đoán, bệnh diễn biến nhanh. Các đặc điểm về cận lâm sàng thường không điển hình.

Trẻ sơ sinh có thể bị viêm phổi từ trong bụng mẹ (mầm bệnh từ mẹ truyền cho con qua bánh rau trong thời kỳ mang thai), hoặc mắc phải xung quanh cuộc đẻ (do mầm bệnh khu trú tại đường sinh dục của mẹ xâm nhập vào trẻ trong lúc đẻ), cả viêm phổi từ trong bụng mẹ và viêm phổi mắc phải xung quanh cuộc đẻ thường biểu hiện trong giai đoạn chu sinh, triệu chứng không đặc hiệu và thường nặng nên rất khó chẩn đoán phân biệt với các nguyên nhân gây suy hô hấp khác, và liên quan nhiều đến vấn đề sản khoa [65]. Còn viêm phổi mắc phải sau sinh do lây nhiễm chéo trong bệnh viện hoặc do trẻ tiếp xúc với người mang mầm bệnh. Trẻ sơ sinh rất dễ bị viêm phổi và bệnh thường diễn biến nhanh và nặng, tỷ lệ tử vong cao. Ngoài ra trẻ sơ sinh do trung tâm hô hấp đang ở giai đoạn trưởng thành, cấu trúc lồng ngực, phổi đang phát triển, sức đề kháng với nhiễm khuẩn rất kém. Do đặc điểm giải phẫu và sinh lý ở đường hô hấp trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ so2 với trẻ lớn nên viêm phổi sơ sinh có những đặc điểm riêng biệt như triệu chứng lâm sàng thường không điển hình và viêm phổi thường diễn tiến nặng hơn. Không giống như viêm phổi ở trẻ lớn, viêm phổi sơ sinh có thể giảm tần suất mắc bệnh và tử vong nếu làm tốt công tác chăm sóc sản khoa và chăm sóc sơ sinh, vì đa số các yếu tố nguy cơ (YTNC) của viêm phổi sơ sinh có liên quan đến sản khoa [11].
Tại bệnh viện Sản nhi Bắc Giang đã thành lập đơn nguyên sơ sinh được 7 năm số lượng bệnh nhân sơ sinh nhập viện có xu hướng ngày càng tăng và diễn biến thường rất nặng nề, điều trị kéo dài. Hàng năm có khoảng gần 300 trẻ mắc viêm phổi vào điều trị tại khoa Hồi sức tích cực chống độc. Mặc dù vậy tiêu chuẩn chẩn đoán cũng như các triệu chứng lâm sàng của viêm phổi sơ sinh mờ nhạt dễ chẩn đoán nhầm với các bệnh khác, trong quá trình điều trị còn gặp nhiều khó khăn, diễn biến bệnh lâu dài. Chính vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị viêm phổi sơ sinh tại bệnh viện Sản nhi Bắc Giang” với 2 mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của viêm phổi sơ sinh tại Bệnh viện Sản nhi Bắc Giang năm 2017 – 2018.
2. Đánh giá kết quả điều trị viêm phổi sơ sinh tại Bệnh viện Sản nhi Bắc Giang

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT …………………………………………………………. i
LỜI CAM ĐOAN …………………………………………………………………………………ii
LỜI CẢM ƠN …………………………………………………………………………………….iii
MỤC LỤC…………………………………………………………………………………………..iv
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………… 1
Chương 1: TỔNG QUAN ……………………………………………………………………… 3
1.1. Đặc điểm chung bộ máy hô hấp trẻ em……………………………………………… 3
1.1.1. Đặc điểm giải phẫu, sinh lý bộ máy hô hấp ………………………………………………….3
1.1.2. Cơ chế bảo vệ của bộ máy hô hấp…………………………………………………………………4
1.2. Bệnh viêm phổi ……………………………………………………………………………… 5
1.2.1. Một số khái niệm………………………………………………………………………………………….5
1.2.2. Phân loại viêm phổi sơ sinh ………………………………………………………………………….6
1.3. Một số đặc điểm sinh lý và bệnh lý viêm phổi sơ sinh………………………. 11
1.3.1. Một số đặc điểm sinh bệnh lý liên quan đến nhiễm khuẩn đường hô…………….11
1.3.2. Một số yếu tố nguy cơ của viêm phổi sơ sinh……………………………………………….12
1.4. Một số đặc điểm vi khuẩn thường gặp gây viêm phổi sơ sinh ……………. 15
1.4.2. Pseudomonas aeruginosa ( trực khuẩn mủ xanh) ………………………………………..16
1.4.3. Escherichia coli (E.coli) ……………………………………………………………………………..16
1.4.4. Staphylococcus aureus (Tụ cầu vàng)………………………………………………………….17
1.5. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng viêm phổi sơ sinh …………………….. 18
1.5.1. Triệu chứng lâm sàng…………………………………………………………………………………18
1.5.2. Triệu chứng cận lâm sàng…………………………………………………………………………..20
1.6. Điều trị………………………………………………………………………………………… 22
1.6.1. Điều trị chống nhiễm khuẩn………………………………………………………………………..23
1.6.2. Điều trị chống suy hô hấp……………………………………………………………………………24
1.6.3. Điều trị triệu chứng và đảm bảo dinh dưỡng……………………………………………….25
1.7. Tình hình viêm phổi sơ sinh hiện nay ……………………………………………… 25
1.7.2. Việt Nam…………………………………………………………………………………………………….27
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………… 29
2.1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………. 29v
Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân:………………………………………………………………… 29
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu…………………………………………………… 30
2.2.1. Thời gian nghiên cứu………………………………………………………………………………….30
2.2.2. Địa điểm nghiên cứu…………………………………………………………………………………..30
2.3. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………………….. 30
2.4.1. Các chỉ tiêu chung………………………………………………………………………………………30
2.4.2. Mục tiêu 1, Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của viêm…………………….30
2.4.3. Mục tiêu 2, Đánh giá kết quả điều trị viêm phổi sơ sinh……………………………….34
2.2.4. Đánh giá kết quả điều trị…………………………………………………………………………….35
2.5. Kỹ thuật thu thập số liệu ……………………………………………………………….. 35
2.6. Xử lý số liệu ………………………………………………………………………………… 36
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu……………………………………………………………… 36
2.8. Biện pháp khống chế sai số……………………………………………………………. 36
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………………………………….. 37
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng tham gia nghiên cứu…………………………. 37
3.2. Đặc điểm lâm sàng……………………………………………………………………….. 39
3.3. Đặc điểm cận lâm sàng …………………………………………………………………. 45
3.4. Kết quả điều trị…………………………………………………………………………….. 48
Chương 4: BÀN LUẬN ………………………………………………………………………. 53
4.1. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng ……………………………………………….. 53
4.1.1. Đặc điểm chung………………………………………………………………………………………….53
4.1.2. Triệu chứng lâm sàng…………………………………………………………………………………55
4.1.3. Các triệu chứng cận lâm sàng…………………………………………………………………….59
4.2. Kết quả điều trị…………………………………………………………………………….. 65
4.2.1. Hỗ trợ hô hấp……………………………………………………………………………………………..65
4.2.2. Sử dụng kháng sinh…………………………………………………………………………………….67
4.2.3. Tình hình kháng kháng sinh của vi khuẩn ……………………………………………………68
KẾT LUẬN ……………………………………………………………………………………….. 74
KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………………. 75vi
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 1.1. Căn nguyên gây bệnh viêm phổi ở trẻ sơ sinh…………………………………..
Bảng 1.2. Căn nguyên gây viêm phổi sơ sinh………………………………………………….
Bảng 1.3. Bạch cầu đa nhân trung tính ở trẻ sơ sinh ……………………………………….
Bảng 3.1. Lý do vào viện của bệnh nhân ………………………………………………………..
Bảng 3.2. Tiền sử sản khoa ………………………………………………………………………….
Bảng 3.3: Một số dấu hiệu lâm sàng của bệnh nhân khi vào viện………………
Bảng 3.4. Phân loại mức độ suy hô hấp của bệnh nhi ………………………………
Bảng 3.5. Mức độ suy hô hấp với nhiệt độ ……………………………………………..
Bảng 3.6. Phân loại suy hô hấp với ngày tuổi nhập viện …………………………………..
Bảng 3.7. Hình ảnh XQ khi vào viện……………………………………………………..
Bảng 3.8. Kết quả xét nghiệm CTM ………………………………………………………………
Bảng 3.9. Kết quả khí máu……………………………………………………………………………
Bảng 3.10. Kết quả CRP ………………………………………………………………………………
Bảng 3.11. Biện pháp hỗ trợ hô hấp cho bệnh nhân …………………………………………
Bảng 3.12 . Số loại kháng sinh đã sử dụng cho bệnh nhân………………………………..
Bảng 3.13 . Tình hình kháng kháng sinh của Klebsiella pneumoniae…………………
Bảng 3.14. Tình hình kháng kháng sinh của H.I………………………………………………
Bảng 3.15. Tình hình kháng kháng sinh của E coli ………………………………………….
Bảng 3.16. Mối liên quan của suy hô hấp với kết quả điều trị ………………………….
Bảng 3.17. Kết quả đều trị của bệnh nhân ………………………………………………….

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Phân bố bệnh nhân theo ngày tuổi ……………………………………… 37
Biểu đồ 3.2. Phân bố bệnh nhân theo số ngày tuổi nhập viện …………………… 37
Biểu đồ 3.3. Phân bố bệnh nhân theo giới ……………………………………………… 38
Biểu đồ 3.4. Phân bố bệnh nhân theo địa dư ………………………………………….. 38
Biểu đồ 3.5. Phân bố bệnh nhân theo thời gian xuất hiện bệnh…………………. 39
Biểu đồ 3.6. Phân bố bệnh nhân theo tuổi thai ……………………………………….. 39
Biểu đồ 3.7. Phân bố bệnh nhân theo cân nặng lúc sinh…………………………… 40
Biểu đồ 3.8. Lý do vào viện …………………………………………………………………. 41
Biểu đồ 3.9. Phân loại nhiệt độ bệnh nhân lúc vào………………………………….. 42
Biểu đồ 3.10. Triệu chứng lâm sàng chính …………………………………………….. 43
Biểu đồ 3.11. Kết quả nuôi cấy vi khuẩn……………………………………………….. 47
Biểu đồ 3.12. Kết quả nuôi cấy vi khuẩn……………………………………………….. 47